Czym jest stopa referencyjna NBP, na co wpływa i ile wynosi?

Stopa referencyjna NBP to pojęcie, które do niedawna było statystyką, na którą mało kto zwracał uwagę. Jednak, gdy na świecie zapanowała niepewność ekonomiczna i pojawił się problem inflacji, Narodowy Bank Polski zaczął podnosić stopę referencyjną, czym wzbudził niepokój wśród osób, które zaciągnęły kredyty hipoteczne ze zmienną stopą oprocentowania. Co warto wiedzieć o stopie referencyjnej NBP i dlaczego budzi ona tyle emocji u kredytobiorców? Odpowiadamy.

Co to jest stopa referencyjna?

Definicja zakłada, że stopa referencyjna NBP to wskaźnik rentowności bonów pieniężnych, które są emitowane przez Narodowy Bank Polski podczas operacji otwartego rynku – zakupu albo sprzedaży bonów pieniężnych, o charakterze krótkoterminowym na rynku bankowym.

Stopy referencyjne to niejedyne ze stóp procentowych, ogłaszanych przez Radę Polityki Pieniężnej. Oprócz nich mamy też do czynienia ze stopami lombardowymi czy depozytowymi. Ale to właśnie stopa referencyjna NBP jest tym wskaźnikiem, który realnie przekłada się na wysokość zobowiązań finansowych, a więc także kredytów hipotecznych.

Warto też przypomnieć, że wspomniany wskaźnik służy również do obliczania pomocy publicznej, na przykład w postaci odroczonych terminów płatności. Stopa referencyjna NBP jest ogłaszana w naszym kraju od 6 lutego 1998 roku i jest jedną z najważniejszych stóp procentowych polskiego banku centralnego.

Stopa referencyjna NBP – ile wynosi i od czego zależy jej wysokość?

Ostatnia decyzja Rady Polityki Pieniężnej, organu decyzyjnego Narodowego Banku Polskiego, dotycząca stóp bazowych została ogłoszona 08.02.2023 roku i polegała na utrzymaniu stopy referencyjnej na dotychczasowym poziomie. Od września 2022 roku wskaźnik wynosi niezmiennie 6,75%. 

Czy od dawna stopy referencyjne są na podobnym poziomie? Niekoniecznie. 

Dla porównania, w maju 2020 roku wskaźnik osiągnął najniższą historyczną wartość: 0,10%. Stopy referencyjne w 2020 były obniżane, aby złagodzić ekonomiczne skutki pandemii COVID-19.

Obecny wysoki poziom stopy referencyjnej NBP jest postrzegany jako remedium na galopującą inflację i ma się przyczyniać do złagodzenia wzrostu cen. Praktyka podnoszenia stóp procentowych odbija się jednak na kredytobiorcach.

Na co mają wpływ stopy referencyjne?

Pozornie skomplikowane pojęcia z zakresu ekonomii mają bezpośrednie przełożenie na nasze osobiste finanse. Stopa referencyjna NBP warunkuje przede wszystkim wartość wskaźnika WIBOR, który wpływa na oprocentowanie lokat terminowych, kart kredytowych czy kredytów. Wskaźnik dotyczy zarówno przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Co więcej, jeśli wysokość stopy referencyjnej NBP ulega zmianie, odbija się to na poziomie inflacji, a także na kosztach kredytów. Najprościej mówiąc: im wyższa wartość stopy referencyjnej, tym większy koszt kredytu. Jest to szczególnie istotne w przypadku kredytów hipotecznych, które są długoterminowe i zwykle opiewają na bardzo wysokie kwoty.

Stopy referencyjne są współczynnikiem, od których zależy także wielkość pomocy publicznej, udzielanej firmom. Tak zwana stopa referencyjna ZUS to wypadkowa ogłaszanej przez Unię Europejską stopy bazowej oraz marży. Obecnie kształtuje się ona na poziomie 2,85%.

Stopy referencyjne a obowiązek informacyjny

Ze względu na wspomniane ekonomiczne znaczenie stopy referencyjnej jako czynnika kształtującego treść zobowiązania konsumenta, do polskiego prawa został wprowadzony obowiązek informacyjny. Kredytodawca podaje do wiadomości wysokość stopy referencyjnej NBP. 

Umowa z bankiem powinna określać m.in. stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu.

Jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy.

Stopy referencyjne a wysokość rat

Decyzja o podniesieniu stóp procentowych przez RPP odbija się więc na indywidualnej zdolności kredytowej. Przy wysokim poziomie stóp, uzyskanie pozytywnej zdolności kredytowej może dla wielu polskich rodzin być nieosiągalne. Jeśli ktoś chciałby wyliczyć, czy stać go na zaciągnięcie kredytu i ile wyniesie miesięczna wysokość zobowiązania, zanim uda się do doradcy kredytowego, może skorzystać z narzędzi dostępnych online. Wygodnym rozwiązaniem są sprawdzone kalkulatory raty kredytu.